ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Η μεταλλευτική δραστηριότητα στη
Χαλκιδική εντοπίζεται ήδη από την αρχαιότητα. Στην πρόσφατη ιστορία και
συγκεκριμένα μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η πλειονότητα των μετοχών βρισκόταν
στην κατοχή της Ανώνυμης Ελληνικής Εταιρείας Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων,
εν συνεχεία το 1995, τόσο τα δικαιώματα εκμετάλλευσης των μεταλλείων, όσο και
οι εγκαταστάσεις τους περιήλθαν στην TVX Hellas,
θυγατρική της καναδικής TVX Gold.
Η μεταλλευτική δραστηριότητα διεκόπη το 2003 μετά από απόφαση του Συμβουλίου
της Επικρατείας, το οποίο έκρινε ότι οι πιθανές επιπτώσεις είναι μεγαλύτερες
από το κοινωνικό και οικονομικό της όφελος. Την ίδια χρονιά, τα μεταλλεία
μεταβιβάζονται έναντι 11 εκατομμυρίων ευρώ στο ελληνικό δημόσιο και την ίδια
μέρα μεταπωλήθηκαν στην ίδια τιμή στην Ελληνικός Χρυσός Α.Ε.. Η Ελληνικός
Χρυσός ανήκε τότε στον επιχειρηματία Μπόμπολα, της οποίας το 95% εξαγοράστηκε
το 2007 από την European Goldfields Ltd, ποσοστό το οποίο το
2011 μεταπωλήθηκε στην καναδική El Dorado[1].
Η μεταβίβαση έγινε μέσω σύμβασης
σύμφωνα με την οποία η εταιρεία απαλλάσσεται από οποιοδήποτε φόρο και
ταυτόχρονα αμνηστεύεται εκ των προτέρων για οποιεσδήποτε περιβαλλοντικές
επιπτώσεις μπορούν να αναχθούν σε δραστηριότητες του παρελθόντος. Αυτό πρακτικά
σημαίνει ότι όποιες καταστροφές προκύψουν από τις δραστηριότητες της εταιρείας
σε περιοχές που έχουν ήδη υποστεί βλάβες από προηγούμενες μεταλλευτικές
ενέργειες, η εταιρεία δε φέρει καμία ευθύνη για την αποκατάστασή τους. Τα μόνα
έσοδα του ελληνικού δημοσίου από αυτήν την επένδυση θα προέρχονται από τη
φορολόγηση των εργαζομένων (όπως δήλωσε με περίσσεια υπερηφάνεια ο τότε
υπουργός περιβάλλοντος Παπακωνσταντίνου), τη στιγμή που η αξία των
μεταλλευμάτων εκτιμάται περί τα 15,5 δις ευρώ. Όπως γίνεται λοιπόν αντιληπτό
από τον τρόπο, αλλά και το χρόνο των διαδικασιών μεταβίβασης είναι καταφανής η
στενή σχέση κράτους – κεφαλαίου, το οποίο πρώτο προωθεί τα συμφέροντα ιδιωτικών
εταιρειών σε βάρος τόσο της κοινωνίας όσο και του περιβάλλοντος με σκοπό τον
πλουτισμό του δεύτερου.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις
της εξόρυξης χρυσού έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές ανεξάρτητες έρευνες από
επιστημονικούς φορείς, όπως αυτές του Α.Π.Θ., οι οποίες καταλήγουν στο
συμπέρασμα ότι η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) που διεξήχθη από
την πλευρά της εταιρείας, παρέλειπε και παρερμήνευε σημαντικά στοιχεία, όπως
αυτά των επιτρεπτών ορίων ρύπων, συγκεντρώσεων κτλ., με αποτέλεσμα, ενώ
φαίνεται περιβαλλοντικά αποδεκτή, να είναι πολύ ζημιογόνος για το οικοσύστημα.
Ορισμένες από τις πιο προφανείς επιπτώσεις της εξόρυξης είναι η αποψίλωση
μεγάλων εκτάσεων δάσους (υπολογίζεται ότι 2.500 στρέμματα δάσους θα χαθούν μόνο
κατά το κόψιμο), η υφαλμύρωση των υπόγειων υδάτων, η χρησιμοποίηση 6 τόνων
εκρηκτικών για την εξόρυξη σε ημερήσια βάση, σε μια περιοχή μάλιστα που
χαρακτηρίζεται για τη σεισμική της επικινδυνότητα, η παραγωγή 4.324 τόνων
μεταλλευτικής σκόνης την ώρα (!!!), κ.α.. Επίσης, η περιοχή της επέμβασης
περιλαμβάνει το δίκτυο NATURA 2000 και άλλες
περιοχές με σπάνια και προστατευόμενη χλωρίδα και πανίδα.
Οι περισσότερες από τις επιπτώσεις
είναι μη αναστρέψιμες, ενώ αυτές που θα μπορούσαν να αποκατασταθούν (σε βάθος
χρόνου αρκετών δεκαετιών), εναπόκεινται στην αξιοπιστία της εταιρείας, η
οποία αν και μπορεί να δεσμεύεται από τη
σύμβαση για την αποκατάσταση αυτή, μία “ξαφνική” χρεοκοπία ίσως την έβγαζε από
τη δύσκολη θέση.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, ότι τόσο η
κυβέρνηση, όσο και οι δυνάμεις που έμμεσα την στηρίζουν, όσο και τα Μ.Μ.Ε.
καθαγιάζουν επενδύσεις σαν και αυτή στη Χαλκιδική στο όνομα της ανάπτυξης, η
οποία σαν από μηχανής θεός θα μας βγάλει από την κρίση.
ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Ιστορικά σε κάθε περίοδο κρίσης, που
δεν είναι απλώς οικονομική αλλά και κοινωνική, οι κρατούντες εκμεταλλεύονται
τις συγκυρίες για να εφαρμόσουν φιλελεύθερες πολιτικές, παίρνοντας “μέτρα
έκτακτης ανάγκης”, με πρόσχημα τη σωτηρία της χώρας, τα οποία παρουσιάζονται ως
τα μοναδικά που μπορούν να επιφέρουν λύση. Στην πραγματικότητα όμως, τα μέτρα
αυτά αποσκοπούν στο όφελος του κεφαλαίου και των εκφραστών του
(μεγαλοεπιχειρηματίες, βιομήχανοι, τράπεζες) και όχι φυσικά του κόσμου, όπως
και ευαγγελίζονται.
Οι παραπάνω τακτικές έχουν ενταθεί τα τρία
τελευταία περίπου χρόνια στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη σωτηρία της Ελλάδας
από τη χρεοκοπία και για την έξοδό της από την κρίση. Συγκεκριμένα βιώνουμε μια
ολοκληρωτική επίθεση, με την επιβολή νέων μέτρων και όρων οικονομικής
εξαθλίωσης των μαζών και με την αφαίμαξη και καταστρατήγηση των – μέχρι
πρότινος – αυτονόητων δικαιωμάτων
(εργασιακά, ασφαλιστικά, δωρεάν περίθαλψη και εκπαίδευση). Αυτό ακριβώς
συμβαίνει στην περίπτωση των μεταλλείων στη Χαλκιδική – που όπως ακούγεται αυτά
δεν είναι παρά ένα μέρος ενός συνολικότερου σχεδίου εκμετάλλευσης του ορυκτού
πλούτου στην Β. Ελλάδα – όπου εκμεταλλευόμενοι την εξαθλίωση των κατοίκων
προωθούν την επένδυση αυτή ως σωτήρια για την περιοχή και για τους κατοίκους
της, εφόσον υποτίθεται ότι μέσω αυτής θα καλυφθούν οι ανάγκες για θέσεις
εργασίας (αρνούμενοι να παραδεχθούν βέβαια, πως τομείς όπως αυτοί της γεωργίας,
της αλιείας, της μελισσοκομίας και του τουρισμού θα εκλείψουν στην περιοχή,
λόγω της περιβαλλοντικής καταστροφής και του μεταλλευτικού κώδικα[2].
Η ανάγκη για αυτές τις θέσεις
εργασίας ωθούν τον κόσμο, ο οποίος έχει πεισθεί ότι η δουλειά υπό οποιουσδήποτε
όρους είναι ανώτερο αγαθό από την υγεία, το περιβάλλον, την αξιοπρέπεια, να
πιστεύει ότι τα μεταλλεία θα αποτελέσουν τη μοναδική λύση στα προβλήματά του.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η κάτοικοι των περιοχών αυτών να διχαστούν σε αυτούς
που είναι υπέρ και σε αυτούς που είναι κατά των μεταλλείων, φαινόμενο που δεν
είναι άλλο από αυτό του κοινωνικού κανιβαλισμού.
Το φαινόμενο αυτό απαντάται όλο και
συχνότερα σε οποιοδήποτε κοινωνικό ζήτημα, δαιμονοποιόντας τις απεργίες και
στρέφοντας την μία κοινωνική ομάδα έναντι της άλλης, δημιουργώντας κλίμα
ανταγωνισμού στους χώρους εργασίας (ο πιο ελαστικός και απαθής είναι αυτός που
θα ανελιχθεί), επιτιθέμενο σε μειονότητες (μετανάστες, εκδιδόμενες,
τοξικοεξαρτημένους), ώστε να εκτονώνεται η λαϊκή οργή απέναντι στις ευπαθείς
αυτές ομάδες και να δημιουργείται το επίπλαστο αίσθημα της ασφάλειας. Με άλλα
λόγια, “ο θάνατός σου η ζωή μου”. Με αυτόν τον τρόπο η κρατούντες επιδιώκουν να
στρέψουν την οργή του κόσμου μακριά από τους πραγματικούς υπαίτιους,
εξασφαλίζοντας για τους ίδιους την παθητικότητα και την υπακοή, ώστε να έχουν
το ελεύθερο, λόγω έλλειψης αντίδρασης, να υποτιμούν τη ζωή του, για την
προώθηση των συμφερόντων τους καθώς και αυτών του κεφαλαίου.
Απέναντι σε αυτές τις πρακτικές όπλο αποτελεί η θεμελίωση συλλογικών δομών
αλληλεγγύης και αντίστασης, καθώς και η ταξική συνειδητοποίηση των από τα κάτω,
ώστε να στραφούν ενάντια σε ντόπια και ξένα αφεντικά. Η επίθεση γίνεται
από την πλευρά των εκμεταλλευτών, χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτό, καθότι
προωθείται υπό το πέπλο της ανάπτυξης και της εθνικής ενότητας.
Τι σημαίνει όμως για το κράτος –
κεφάλαιο ανάπτυξη;
Η λέξη ανάπτυξη – που τόσο συχνά
ακούγεται στα δελτία των 8 – παρουσιάζεται ως μονόδρομος για να βγει η χώρα από
την κρίση, για να γίνει ανταγωνιστική στις αγορές, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις
εργασίας και γενικότερα (ως δια μαγείας) θα λύσει όλα μας τα προβλήματα. Το
ζήτημα είναι ότι στην πράξη κράτος και κεφάλαιο νοηματοδοτούν την ανάπτυξη ως
μία έννοια άρρηκτα συνδεδεμένη καθαρά με οικονομικούς όρους και αριθμούς,
αντιμετωπίζοντας τον άνθρωπο ως μία ακόμη παράμετρο στις στατιστικές τους,
ικανή να υποτιμηθεί ούτως ώστε να προκύψει μεγαλύτερο κέρδος.
Η υποτίμηση αυτή περιλαμβάνει
μειώσεις μισθών, καταργήσεις δώρων και επιδομάτων, απλήρωτες υπερωρίες, μαύρη
εργασία, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, απολύσεις, εργοδοτική τρομοκρατία,
παραβίαση ασφαλιστικών δικαιωμάτων, συνθήκες που σε καμία περίπτωση δε συνάδουν
με αυτό που αντιλαμβάνεται η πλειονότητα του κόσμου ως ανάπτυξη. Παρόλα αυτά,
λόγω της ανάγκης για εθνική ενότητα, υπό το βάρος του “όλοι Έλληνες είμαστε”,
οι από τα κάτω οφείλουν να υπομείνουν τα όποια “αναγκαία μέτρα για τη σωτηρία
της πατρίδας” για την αντιμετώπιση της κρίσης για την οποία φταίμε όλοι και όχι
μόνο οι εξουσιαστές και οι κεφαλαιούχοι τόσο των τελευταίων δεκαετιών, όσο και
οι σημερινοί.
Και για να επανέλθουμε στο θέμα των
μεταλλείων, αυτά αποτελούν σύμφωνα με το κράτος το χαρακτηριστικότερο
παράδειγμα προσέλκυσης επενδυτών και υπόδειγμα ανάπτυξης. Το πώς όμως συνδέεται
η ανάπτυξη μιας χώρας, και όχι μιας εταιρείας, με τη μεταλλευτική δραστηριότητα
μπορεί κανείς να το διαπιστώσει παρατηρώντας χώρες, οι οποίες τόσο
ενεργειακά, όσο και μεταλλευτικά
διαθέτουν τεράστιο πλούτο (πχ. Νιγηρία), η εκμετάλλευσή τους όμως από
εξωτερικούς φορείς, όχι μόνο δεν οδήγησε στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας
(όπως νοείται σύμφωνα με τα σύγχρονα δυτικά πρότυπα), αλλά στην υποβάθμιση του
βιοτικού επιπέδου του λαού και στην υποδούλωσή του στο παγκόσμιο κεφάλαιο.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι εταιρείες εξόρυξης, και όχι μόνο, εκμεταλλεύονται
τους πόρους άλλων χωρών, οι οποίες βρίσκονται στην πλειονότητά τους σε δεινή
οικονομική και κοινωνική κατάσταση, συνάπτοντας συμφωνίες και όρους ευνοϊκούς
για αυτές. Το φθηνό εργατικό δυναμικό, η χαμηλή φορολόγηση, οι ανεπαρκείς
περιβαλλοντικοί περιορισμοί, καθιστούν τις χώρες αυτές ελκυστικές για
επενδύσεις και παραδείσους της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Και όλα αυτά γίνονται
προκειμένου να είναι δυνατή η παραγωγή κοσμημάτων (53% του υπάρχοντος χρυσού) ή
η απόθεση μπαρών χρυσού και νομισμάτων (35%) στις κλειστές θυρίδες των
τραπεζών, χωρίς καμία πρακτική αξία για τον κόσμο παρά μόνο για τους δείκτες
του χρηματιστηρίου. Το υπόλοιπο 12% είναι μόνον το ποσοστό του χρυσού που
χρησιμοποιείται στην τεχνολογία και σε οδοντιατρικές τεχνικές.
ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ
Στη Χαλκιδική, όπου οι κάτοικοι
αρνούνται να δεχθούν την επιβαλλόμενη από τα πάνω ανάπτυξη σε βάρος της υγείας,
της ποιότητας ζωής και του περιβάλλοντός τους (και σε τελική ανάλυση και της
τσέπης τους…), η απάντηση του κράτους και των μηχανισμών του ήταν άμεση. Από
την έναρξη των κινητοποιήσεων των κατοίκων, πραγματοποιήθηκαν μεγάλες
προσπάθειες, τόσο αποσιώπησης και διαστρέβλωσής τους, από τα Μ.Μ.Ε., τα οποία τις ελάχιστες φορές
που τις ανέφεραν, τις παρουσίαζαν ως μεμονωμένες αντιδράσεις χωρίς μαζικότητα,
όσο και από τις δυνάμεις καταστολής. Ρίψη χημικών σε σχολείο, βίαιες προσαγωγές
και ανακρίσεις κατοίκων, αστυνομική αυθαιρεσία, συνεχής παρουσία επί 24ώρου των
δυνάμεων των ΕΚΑΜ στις εγκαταστάσεις της εταιρείας, είναι τα μέσα που
χρησιμοποιούνται για την τρομοκράτηση των αντιστεκόμενων.
Φυσικά, τέτοιες πρακτικές, ούτε
καινούργιες είναι, ούτε άγνωστες για τον κόσμο που αγωνίζεται. Αποτελούν
κομμάτι της πολιτικής της κυβέρνησης “εκτάκτου ανάγκης” και υπακούν στις
σαμαρικές δηλώσεις περί μηδενικής ανοχής. Η προσπάθεια φίμωσης των φωνών που
αντιτίθενται στην καταπάτηση των δικαιωμάτων και στην υποτίμηση των ζωών μας
από τη μεριά του συστήματος, καταδεικνύει ότι στο κράτος
ησυχίας-τάξης-ασφάλειας που θέλουν να οικοδομήσουν, οι φωνές αυτές δεν έχουν
καμία θέση, καθώς αποτελούν εφαλτήριο ανυπακοής και αμφισβήτησης για το
υπάρχον.
Γνώμη μας είναι ότι ο αγώνας ενάντια
στα μεταλλεία στη Χαλκιδική είναι αγώνας που μας αφορά όλους. Η ανθρώπινη
αξιοπρέπεια, η ανάγκη για αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής, ο σεβασμός στο περιβάλλον,
η ελευθερία οφείλουν να λειτουργήσουν ως κινούσα δύναμη για τη συσπείρωση των
από τα κάτω και τον τερματισμό της υποτίμησης των ζωών μας από τους κρατούντες.
ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΤΗ ΛΕΗΛΑΣΙΑ,
ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
[1] Η El Dorado Corp.
έχει ήδη αναπτύξει μεταλλευτικές δραστηριότητες σε πολλές χώρες (Τουρκία,
Βραζιλία κ.α.), όπου άφησε πίσω της ασθένειες, τερατογενέσεις και ανεπανόρθωτες
περιβαλλοντικές βλάβες (βλ. μεταλλείο kisladag στην Τουρκία).
[2] Ο ελληνικός
μεταλλευτικός κώδικας συντάχθηκε επί δικτατορίας (ΝΔ 210/73) και απαγορεύει τη
χρήση των περιοχών, που έχουν χαρακτηριστεί ως μεταλλευτικά εκμεταλλεύσιμες,
για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που παρεμποδίζει την εξόρυξη, ενώ παράλληλα
δεν προβλέπει κανενός είδους μεταλλευτικά δικαιώματα για το ελληνικό δημόσιο
επί των κερδών, της παραγωγής ή της πώλησης των μεταλλευμάτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου